بدهی جاری به بدهی‌ای که موعد پرداختش یک سال یا کمتر باشد و از محل دارایی‌های جاری قابل پرداخت باشد، گفته میشود. از متداول‌ترین بدهیهای جاری، اسناد پرداختنی و حسابهای پرداختنی را می‌توان نام برد.
بدهی جاری چیست؟
بدهی جاری، تعهدی است که دارای دو خصوصیت کلیدی است:
1. شرکت این بدهی را ظرف یکسال یا یک چرخه عملیاتی، هرکدام طولانی‌تر است، تسویه میکند
2. شرکت به طور منطقی انتظار دارد این بدهیها را از طریق دارایی‌های جاری خود و یا از طریق ایجاد یک بدهی جاری دیگر، تسویه کند. بدهیهایی که هر دو خصوصیت فوق را به صورت همزمان نداشته باشند، به عنوان بدهیهای غیرجاری (بلندمدت) طبقه‌بندی میشوند.
انواع بدهیهای جاری در حسابداری
گروه بدهیهای جاری اغلب شامل اقلام زیر است:
- اسناد پرداختنی تجاری
- حسابهای پرداختنی تجاری
- پیش‌دریافت درآمد
- مالیات پرداختنی (ذخیره مالیات)
- حقوق و دستمزد پرداختنی و
- سود تضمین‌شده پرداختنی.
حسابهای پرداختنی تجاری
حسابهای پرداختنی تجاری، از خرید کالا یا دریافت خدمات به صورت نسیه ایجاد میشوند. یکی از ویژگیهای حسابهای پرداختنی تجاری آن است که شرکت در قبال کالای خریداری شده، سند بدهی، مانند چک یا سفته، به فروشنده ارائه نمی‌دهند. این‌گونه بدهیها را بدهیهای دفتری نیز مینامند. زیرا فقط در دفاتر حسابداری خریدار و فروشنده ثبت میشوند. ویژگی دیگر حسابهای پرداختنی تجاری، آن است که این بدهیها ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه تسویه خواهند شد. بنابراین در گروه بدهیهای جاری نشان داده میشوند.
اسناد پرداختنی تجاری
شرکتها آن دسته از تعهدات خود را که در ازای آن یک سند بدهی به بستانکار ارائه داده‌اند، تحت عنوان اسناد پرداختنی ثبت میکنند. اگر این سند بدهی در ازاء خرید کالا یا دریافت خدمات صادرشده باشد، اسناد پرداختنی تجاری نامیده میشود. هنگامی که یک سند بدهی، ظرف یکسال از تاریخ ترازنامه سررسید میشود، این بدهی در گروه بدهیهای جاری طبقه‌بندی میشود. تفاوت اسناد پرداختنی و حسابهای پرداختنی آن است که اسناد پرداختنی برای بستانکار، ضمانت قانونی قویتری مبنی بر وصول مطالبات فراهم می‌آورد. از این رو، در مبادلات تجاری استفاده از اسناد بدهی نسبت به حسابهای دفتری متداول‌تر است.
تفاوت دیگر اسناد پرداختنی با حسابهای پرداختنی در آن است که معمولا حسابهای پرداختنی ظرف مدت زمان کوتاه‌تری تسویه میشود و از اسناد پرداختنی برای معاملات با سررسید طولانی‌تر استفاده میشود.
مالیات پرداختنی
شرکتهای بازرگانی در فرایندهای تجاری با دو نوع مالیات مواجه هستند؛ مالیات و عوارض بر ارزش‌افزوده و مالیات بر درآمد. بسیاری از کالاهایی که خریداری میکنیم، مشمول مالیات و عوارض بر ارزش افزوده است. فروشندگان به نمایندگی از سازمان امور مالیاتی، مالیات و عوارض بر ارزش‌افزوده را از خریداران دریافت میکنند و به صورت دورهای (ماهانه، فصلی یا سالانه) به حساب این سازمان واریز مینمایند.
حسابداران اغلب وجوه دریافتی بابت مالیات و عوارض بر ارزش‌افزوده را در حساب مالیات بر ارزش‌افزوده پرداختنی ثبت میکنند.
پیش‌دریافت درآمد
یک شرکت بیمه، مانند بیمه آسیا، در زمان انعقاد قراردادهای پوشش بیمه‌ای، مبلغ حق بیمه را از مشتریان خود دریافت مینمایند. همچنین شرکتهای هواپیمایی وجه بلیت‌های خود را مدتی قبل از ارائه خدمات پرواز از مشتریان دریافت مینمایند. هر دوی این شرکتها از طریق این نوع معاملات، پیش‌دریافت درآمد کسب کرده‌اند.
پیش‌دریافت درآمد، نشان‌دهنده درآمدهایی است که وجه مربوط به آن دریافت شده، اما کالا یا خدماتی به مشتریان ارائه نشده است. از آن جا که در این نوع معاملات فرایند کسب درآمد کامل نشده است، شرکتها وجوه دریافتی را به عنوان یک بدهی، در حساب پیش‌دریافت درآمد ثبت میکنند. زمانی که کالا یا خدمات مربوط به وجه دریافت شده به مشتریان ارائه گردید، حساب پیش‌دریافت درآمد از دفاتر خارج شده و حساب درآمد شناسایی میشود.
حصه جاری بدهیهای بلندمدت
همان‌گونه که پیش از این بیان شد، بدهیهایی که ظرف یکسال پس از تاریخ ترازنامه تسویه میشوند، باید در بخش بدهیهای جاری، طبقه‌بندی و گزارش شوند. بنابراین، آن قسمت از بدهیهای بلندمدتی که در دوره مالی بعدی سررسید خواهند شد، در تاریخ ترازنامه باید به عنوان بدهیهای جاری طبقه‌بندی شوند.
حصه جاری بدهیهای بلندمدت، به تمام یا بخشی از بدهیهای بلندمدت اشاره دارد که در دوره مالی بعدی سررسید خواهند شد. برای مثال، فرض کنید شرکت صدر وامی 5 ساله به مبلغ 50,000,000 ریال در ابتدای سال 1390 دریافت کرده است. شرکت صدر باید از ابتدای سال بعد هرساله مبلغ 10,000,000 ریال از این وام را تسویه نماید.
بنابراین، شرکت صدر در تاریخ 29 اسفند 1390، هنگام تهیه ترازنامه مبلغ 10,000,000 از این وام را در گروه بدهیهای جاری تحتعنوان حصه جاری بدهیهای بلندمدت گزارش میکند. 40,000,000 ریال بدهی باقیمانده از این وام تحت سرفصل بدهیهای بلندمدت گزارش میشود.
