واحدهای اقتصادی را از جهات مختلفی میتوان طبقه بندی کرد. در زیر، چهار نمونه از این طبقه بندی ها ارائه شده است: نوع فعالیت، هدف فعالیت، نوع مالکیت، تعداد مالکین
1- طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر نوع فعالیت
واحدهای اقتصادی را از نظر نوع فعالیت در سه دسته میتوان طبقه بندی کرد:
الف)مؤسسات خدماتی
مؤسساتی نظیر بانک ها، تعمیرگاه ها، هتل ها، درمانگاه ها و آموزشگاه ها را که خدماتی به مشتریان ارائه میکنند و از این راه کسب درآمد مینمایند، مؤسسات خدماتی میگویند.
ب) مؤسسات بازرگانی
مؤسسات بازرگانی مؤسساتی هستند که به خرید و فروش کالا اشتغال دارند، بدون آنکه شکل کالای مورد مبادله را تغییر دهند. مؤسسات بازرگانی، عمده فروشان یا بنکداران و خرده فروشان را شامل می شود. فروشگاه ها و خوار و بار فروشی ها نمونه هایی از مؤسسات بازرگانی هستند.
ج) مؤسسات تولیدی
مؤسساتی را که مواد اولیه و کالاهایی را خریداری و آنها را تغییر شکل میدهند و یا به کالای دیگری تبدیل میکنند و به فروش میرسانند، مؤسسات تولیدی میگویند. مانند شرکت های خودروسازی، صنایع شیمیایی، کارگاه های تجاری و… . مؤسسات تولیدی با استفاده از عوامل تولید به ساخت کالا میپردازند.
2ـ طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر هدف فعالیت
واحدهای اقتصادی را از نظر هدف فعالیت به دو دسته زیر میتوان طبقه بندی کرد:
الف) مؤسسات غیردولتی
مؤسساتی را که هدف از تشکیل آنها کسب منافع مادی (سود) نباشد، اعم از آنکه در مقابل کالاها یا خدماتی که ارائه می کنند وجهی دریافت کنند یا نکنند، مؤسسۀ غیردولتی میگویند، مثل شهرداری ها، هلال احمر و سازمان تأمین اجتماعی و انجمن های علمی، ادبی و فرهنگی. مؤسسات غیردولتی روشهای حسابداری خاصی نیاز دارند که بتواند درآمدها، هزینه ها و بودجۀ این گونه مؤسسات را تنظیم کند.
ب) مؤسسات انتفاعی
مؤسساتی که با هدف کسب منافع مادی تشکیل شده اند، اعم از آنکه در مالکیت بخش عمومی باشند یا بخش خصوصی و یا تعاونی، مؤسسۀ انتفاعی محسوب می شوند. مؤسسات انتفاعی معمولاً به صورت بازرگانی اداره میشوند و وجه کالاها و خدماتی را که عرضه میکنند، دریافت میدارند. از آنجا که مؤسسات انتفاعی با هدف کسب سود تأسیس میشوند، روشهای حسابداری خاصی نیاز دارند که بتواند درآمدها، هزینه ها و سود (زیان) این گونه مؤسسات را در هر دورۀ مالی معین کند.
3ـ طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر نوع مالکیت
واحدهای اقتصادی را از نظر نوع مالکیت به سه دسته زیر میتوان طبقه بندی کرد:
الف) مؤسسات بخش عمومی
مؤسســاتی را که بطور مســتقیم یا غیر مستقیم در مالکیت و مدیریت دولت، نهادها و سازمانهای دولتی یا شهرداریها هستند «مؤسسات بخش عمومی» میگویند.
ب) مؤسسات بخش تعاونی
واحدهائی را که توســط عده ای از اشــخاص حقیقی یا حقوقی به منظور رفع نیازمندیهای مشترک و بهبود وضع اقتصادی اعضاء از طریق خودیاری، کمک و همکاری متقابل تشــکیل شــده اند و در مالکیت اعضا هســتند «مؤسســات بخش تعاونی» میگویند. از جملۀ این مؤسســات میتوان به شرکتهای تعاونی روستایی، شــرکتهای تعاونی مصرف کارکنان سازمانها و شرکتها و همچنین شرکتهای تعاونی مسکن اشاره نمود.
ج) مؤسسات بخش خصوصی
کلیۀ واحدهایی که در مالکیت و مدیریت اشــخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند «مؤسســات بخش خصوصی» نامیده میشوند. از جملۀ این مؤسسات میتوان فروشگاهها و واحدهای صنفی و تولیدی متعلق به افراد جامعه را نام برد که متعلق به بخش عمومی و تعاونی نیستند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز بخشهای اقتصادی کشور را به سه صورت عمومی، تعاونی و خصوصی تقسیم کرده است.
4ـ طبقه بندی واحدهای اقتصادی از نظر تعداد مالکین
واحدهای اقتصادی را از نظر تعداد مالکین به دو دسته زیر میتوان طبقهبندی کرد:
الف) مؤسسات انفرادی
مؤسساتی را که مالکیت آن متعلق به یک نفر باشد مؤسسۀ تک مالکی یا انفرادی میگویند. برای مثال یک فروشگاه، یک کارگاه یا یک چاپخانه که مالکیت آن متعلق به یک نفر باشد از مصادیق مؤسسات تکمالکی یا انفرادی است.
ب) مؤسسات چند مالکی (غیرانفرادی)
مؤسســاتی را که مالکیت (ســرمایه) آنها متعلق به بیش از یک نفر باشــد، مؤسسۀ چند مالکی میگویند. مثل مؤسسات حسابرسی و شرکتهایی که در ایران به ثبت میرسند.
نکته: مطابق مفاد ماده 20 قانون تجارت ایران، شــرکتها به 7 قســم طبقه بندی میشوند: 1ـ شرکت سهامی 2ـ شرکت با مسئولیت محدود 3ـ شرکت تضامنی 4ـ شرکت مختلط غیر سهامی 5ـ شرکت مختلط سهامی 6ـ شرکت نسبی 7ـ شرکت تعاونی تولید و مصرف
